بار دیگر رمضان، ماه اُنس دوستان خدا از راه می رسد و غریو شادی و همهمه عاشقان به آسمان بر می خیزد و مژده اسارت شیطان و هوای نفسْ در همه جا می پیچد. آری، آمد آن ماهی که به انتظارش بودیم؛ ماهی که جان را طراوتی دوباره می بخشد و روان آدمی را زنگار از چهره می شوید. طلیعه این ماه مبارک پیشاپیش بر ره پویان کوی حقیقت تبریک باد.

حضرت علی علیه السلام فرمودند: «در ماه رمضان، بسیار استغفار و دعا کنید؛ زیرا دعا باعث دفع بلا از شما می گردد و استغفار، گناهانتان را از بین می برد».

از نظر قرآن کریم، بهترین زمان برای مناجات و استغفار، سحر است؛ از این رو خداوند در اوصاف مؤمنان در قرآن کریم می فرماید: «[مؤمنان کسانی هستند که] در سحرگاهان به استغفار می پردازند». چنین معنایی را در تقاضای خود از خداوند میزبان، در روز هیجدهم ماه رمضان، مترنم می شویم: «خدایا، مرا در این ماه نسبت به برکت های سحرهایش بیدارگردان و دلم را به روشنیِ فروغ سحرگاهانش روشن ساز»...

خیز، اى بنده محــروم و گنهکار، بیا              یک شب اى خفته غفلت زده بیدار بیا 
بس شب و روز که در زیر لَحَد خواهى خفت                 دَم غنیـمت بشــمار امــشب و بیدار بیا 
شب فیض است و در توبه و رحمت باز است                 خیــز، اى عبـد پشـیمان و خـطـاکار، بیا 
پرده شب که بود آیـت ستّارى من                  دور از دیـده مردم، به شب تار بیا 
این تویى، بنده آلوده و شرمنده من                این منـم، خالق بخشنده ستّار، بیا 
مگشا دست نیازت به عطـاى دگران                دل به من بسته و بگسسته ز اغیار بیا 
فرصت از دست مده، مى گذرد این لحظات                  منشــین غافـل و بى حاصـل و بیکار، بیا

منیع گروه محراب اندیشه

حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرموده است: در شگفتم برای کسی که از چهار
چیز بیم دارد، چگونه به چهار کلمه پناه نمی برد  !

1- در شگفتم برای کسی که ترس بر او غلبه کرده، چگونه به ذکر «حسبنا الله و نعم
الوکیل» (آل عمران ایه 171) پناه نمی برد. در صورتی که خداوند به دنبال ذکر یاد
شده فرموده است: پس (آن کسانی که به عزم جهاد خارج گشتند، و تخویف شیاطین در
آنها اثر نکرد و به ذکر فوق تمسک جسند) همراه با نعمتی از جانب خداوند (عافیت)
و چیزی زاید بر آن (سود در تجارت) بازگشتند، و هیچگونه بدی به آنان نرسید.

2- در شگفتم برای کسی که اندوهگین است چگونه به ذکر «لا اله الا انت سبحانک انی
کنت من الظالمین» (سوره انبیاء آیه 87) پناه نمی برد. زیرا خداوند به دنبال این
ذکر فرموده است: «پس ما یونس را در اثر تمسک به ذکر یاد شده، از اندوه نجات
دادیم و همین گونه مومنین را نجات می بخشیم.» (سوره انبیاء آیه 88)

3- در شگفتم برای کسی که مورد مکر و حیله واقع شده، چگونه به ذکر «افوض امری
الی الله، ان الله بصیر بالعباد» (سوره غافر آیه 44) ... پناه نمی برد. زیرا
خداوند به دنبال ذکر فوق فرموده است: «پس خداوند (موسی را در اثر ذکر یاد شده)
از شر و مکر فرعونیان مصون داشت.» (سوره غافر آیه 45)

4 -در شگفتم برای کسی که طالب دنیا و زیباییهای دنیاست چگونه به ذکر «ماشاءالله
لاحول و لاقوة الا بالله» پناه نمی برد، زیرا خداوند بعد از ذکر یاد شده فرموده
است: «مردی که فاقد نعمتهای دنیوی بود، خطاب به مردی که از نعمتها برخوردار
بود) فرمود: اگر تو مرا به مال و فرزند، کمتر از خود می دانی امید است خداوند
مرا بهتر از باغ تو بدهد.»

مرحوم حاج میرزاعبداللّه شالچی تبریزی  از شاگردان خاص و مریدان واقعی مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی بودند و در رابطه با ایشان فرمایشات گهر بار ی دارند که از باب اختصار به برخی از آنها اشاره می شود

دستورات ارزشمند

مرحوم شالچی می فرماید:مرحوم آیت الله حاج میرزا جواد آقای ملکی تبریزی مجتهد در فقه و در معارف اسلامی صاحب نظر بودند و برای خوردن ، خوابیدن ، نشستن ، صحبت و عمل کردن  انسان ها دستورات ارزشمندی داشتند. یکی از دستورات مهم و ارزشمند ایشان این بود که انسان نباید معصیت کند، انسان در خوردن باید به قدری بخورد که ضعف  و کسالت پیدا نکند و سبب شود از اطاعت باز بماند.

اهمیت سحر خیزی

 مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی به شب خیزی خیلی اهمیت می داد. یک بار در ایام جوانی که صبحها برای نماز صبح به حرم مطهر حضرت معصومه علیها السلام مشرف می شدم . یک روز صبح دیدم در حرم را هنوز باز نکرده اند. مرحوم آقا ( میرزا جواد ملکی تبریزی ) آنجا قدم می زدند. چون مرا دید اظهار لطف کرد و فرمود: بگو ببینم شما شبها کی پا می شی ؟ گفتم : آقا! من پا نمی شوم اگر هم یک موقعی بر خیزم یک ربع ، نیم ساعت مانده به اذان ، پا می شوم . گفت : نه خوب نیست؟! در تابستان دو ساعت مانده به صبح ، در زمستان چهار ساعت مانده به صبح بر خیز! خدمتشان عرض کردم: آقا پدرم و مادرم اجازه نمی دهند که زود بر خیزم ، می گویند ضعیف می شوی، (لاغر می شوی) و صدمه می خوری، از خواب باز نمان. فرمود: هر طور شده آنها را راضی کن ، بگو الان یک عده هستند در مجلس انس حق اند! شما راضی می شوید من از آنها باز بمانم؟ بعد فرمودند: خب وقتی پا می شوی چه می کنی؟ گفتم : اگر وقت داشته باشم یا قرآن می خوانم یا دعایی می خوانی ؟ گفتم از مناجات خمس عشر خیلی خوشم می آید. گفت: از کدام یک؟ گفتم : از مناجات محبین.ایشان ( مرحوم ملکی تبریزی ) می خواست حال مرا به دست آورد و هنگامی که با من صحبت می فرمودند در باب محبین و خصوصیات آنها که چه کسانی هستند و حالاتشان چطور است، ایشان دستوراتی می دادند و انسان در پرتو عمل به جایی می رسید. مرحوم آیت الله شالچی در رابطه باره تشهد در نماز می فرمود : اینجا مقام ، مقام شهود است!

مرحوم میرزا جوا آقا ملکی تبریزی در باره مقامات سالکین می فرمود: سالک به جایی می رسد که اشاره می کند به ستاره چنین بیا، چنین برو! سالک آن کسی است که توفیق خدا یارش شده و در راه حق زحمت کشیده است.

عدم انجام تکلیف استاد

مرحوم شالچی می فرمودند: روزی در درس حاج میرزا جواد آقا شرکت کردم. پس از درس، آقا دستوری را به من فرمودند تا انجام دهم .من با این که تصمیم به انجام آن در نیمه های شب داشتم به علت کار زیاد موفق به بیتوته و انجام دستور استاد در سحرگاه نشدم. فردا چون به درس ‍ استاد رفتم هنگام بازگشت چون برخاستم بیایم استاد فرمود: شما تشریف داشته باشید! آنگاه که شاگردان رفتند، فرمود: چرا تکالیف تعیین شده را دیشب انجام ندادی؟! من به یکباره در حیرت شدم که من با کسی این حال نگفتم و کسی جز خدا از این واقعه خبر دار نبود.پس از ایشان عذر تقصیر خواستم .این بی توقفی در شب بعد نیز رخ داد و باز استاد به من خاطرنشان کرد که دستورش را انجام نداده ام. پس از آن با تلاش و همت دو چندان موفق به انجام دستور استاد شدم و از آن بهره مند گشتم.

رویت ارواح مومنین

استاد شالچی تبریزی  در جای دیگری می فرماید: یکی از روزها صبح پس از نماز برای شرکت در جلسه اخلاق میرزا جواد آقا به فیضیه رفتم. استاد به من فرمودند: میرزا عبداللّه چه می بینی؟! این صحبت استاد گویا خود تصرفی بود که آن بزرگ در جان من کرد و حجاب ملکوت از برابر چهره ام برداشته شد. دیدم اشخاصی را که در فیضیه هستند و در ظاهر می بینم، اما باطن آنان را نیز مشاهده می کنم به صورت های گوناگون اند! بار دیگر فرمودند: فلانی چه می بینی ؟ و من چون توجه کردم دریافتم ارواح مومنین روی صحن مدرسه فیضیه دور هم نشسته اند و با هم مذاکره می کنند! پس از آن استاد به فرمود:میرزا عبداللّه فکر نکنی اینها مقاماتی است و به جایی رسیده ای ؟! اینها در برابر آنچه در سیر و سلوک و تقرب الی اللّه به سالک می دهند هیچ است.

خبر از فوت فرزند

مرحوم حاج آقا شالچی فرمودند: روزی همراه استادم مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکی قدم می زدیم که ایشان در جایی نشستند و مشغول خواندن چیزی شدند. ما احساس کردیم ایشان مشغول فاتحه خوانی هستند و در عین حال قبری راهم آنجا نیافتم ! از ایشان سؤال کردیم: آیا قبر بزرگی در اینجاست که مشخص نیست و ما نمی دانیم ایشان با لبخندی گذشتند. ما فهمیدم که ایشان مایل به جواب گفتن نیستند. پس از این ماجرا، هفته بعد فرزند ایشان فوت کرد و در همانجا دفن گردید و معلوم شد که مرحوم ملکی خبر این حادثه را از قبل می دانستند!

________________

منابع:

کتاب شیخ مناجاتیان

کتاب طبیب دلها

شعبان ماه بسیار شریفى است و به حضرت سید انبیاء صَلَّى اللهِ عَلِیهِ وَآله منسوب است و آن حضرت این ماه را روزه مى‌گرفت و به ماه رمضان وصل مى‌کرد و مى‌فرمود: شعبان، ماه من است هر که یک روز از ماه مرا روزه بگیرد، بهشت برای او واجب می‌شود و از حضرت صادق علیه‌السلام روایت شده است که چون ماه شعبان فرا می‌رسید، امام زین العابدین علیه‌السلام اصحاب خود را جمع مى‌کرد و مى‌فرمود، اى اصحاب من مى‌دانید این چه ماهى است؟ این ماه شعبان است.

حضرت رسول صلى الله علیه وآله مى‌فرمود: شعبان ماه من است، پس در این ماه براى جلب محبت پیغمبر خود و براى تقرّب به سوى پروردگار خود روزه بدارید، به حقّ آن خدایى که جان علىّ بن الحسین به دست قدرت اوست، سوگند یاد مى‌کنم که از پدرم حسین بن على علیهماالسلام شنیدم که فرمود، شنیدم از امیرالمؤمنین علیه السلام که هر که روزه بگیرد در ماه شعبان، براى جلب محبّت پیغمبر خدا و تقرّب به سوى خدا؛ خداوند او را دوست می‌دارد و در روز قیامت کرامت خود را نصیب او می‌گرداند و بهشت را براى او واجب می‌کند

سپس امام صادق علیه السلام چنین گفت: امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمود: از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در ماه شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم، به خواست خداوند از من فوت نخواهد شد.

بنا بر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اکرم (ص) در یکی از سال‌ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه‌ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند.

در بحارالانوار قسمت‌هایی از این خطبه چنین آمده است: شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است، حاملان عرش آن را بزرگ می‌شمارند و حق آن را می‌شناسند، آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می‌شود و در آن بهشت آذین بسته می‌شود و این ماه را شعبان نامیده‌اند، زیرا در آن ارزاق مومنان تقسیم می‌شود و آن ماهی است که عمل در آن چند برابر می‌شود و کار نیکو هفتاد برابر ثمره می‌دهد.

بنا بر آنچه در حدیثی دیگر که در وسایل الشیعه به آن اشاره شده، ماه شعبان، ماهی است که: «در هر پنجشنبه آن، آسمان‌ها زینت بسته می‌شود و فرشتگان به دعا می‌پردازند که پروردگارا! آن‌کس را که در این ایام روزه بدارد، ببخشای، و دعایش را اجابت فرمای. پس هر کس که در روز اول شعبان دو رکعت نماز گزارد و در هر رکعت آن یک‌مرتبه سوره حمد و یکصد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یکصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت‌های دینی و دنیایی او را اجابت می‌فرماید.

همچنین در حدیثی دیگر که در وسایل‌الشیعه، بحارالانوار و مصباح المتهجد اشاره شده در خصوص فضیلت ماه شعبان آمده است: «خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است که هر کس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست کند، از رحمت خود محروم نکند.»

در فضیلت و اعمال ماه شعبان از امام جعفر صادق(ع) روایت است که چون ماه شعبان داخل مى‌شد، حضرت امام زین العابدین(ع) اصحاب خود را جمع مى‌کرد و مى‌فرمود: اى گروه اصحاب من! مى‌دانید این چه ماهى است، این ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) مى‌فرمود: شعبان ماه من است، پس در این ماه روزه بدارید، براى محبت پیغمبر خود و براى تقرب به سوى پروردگار خود، به حق آن خدایى که جان على بن الحسین به دست قدرت اوست، سوگند یاد مى‌کنم که از پدرم حسین بن على(ع) شنیدم که فرمود شنیدم از امیرالمؤمنین(ع) که هر که شعبان را  روزه دارد، براى محبت پیغمبر خدا و تقرب به سوى خدا، خدا او را دوست دارد و نزدیک گرداند او را به کرامت خود در روز قیامت و بهشت را براى او واجب گرداند.

*اعمال ماه شعبان

اعمال مشترکه ماه شعبان آن چند امر است:

- هر روز هفتاد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ

- هر روز هفتاد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَىُّ الْقَیوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَیهِ و در بعضى روایات الْحَىُّ الْقَیومُ پیش از الرَّحْمنُ الرَّحیمُ است و عمل به هر دو خوبست و از روایات مستفاد مى‌شود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است و هر که هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آن است که هفتاد هزار در ماه‌هاى دیگر استغفار کند.

- در این ماه تصدق کند، اگر چه به نصف دانه خرمایى باشد تا حق تعالى بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند، از حضرت صادق(ع) منقول است که از آن جناب سوال کردند از فضیلت روزه رجب فرمود: چرا غافلید از روزه شعبان، راوى عرض کرد: یابن رَسول الله چه ثواب دارد کسى که یک روز از شعبان را روزه بدارد؟ فرمود: به خدا قسم! بهشت ثواب اوست، عرض کرد: یابن رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: تصدق و استغفار، هر که در ماه شعبان تصدق کند، حق تعالى آن را تربیت کند، همچنان‌که یکى از شما شتر بچه‌اش را تربیت مى‌کند تا آنکه در روز قیامت به صاحبش برسد، در حالتى که به قدر کوه احد شده باشد.

- در تمام این ماه هزار بار بگوید: لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِیاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ که پاداش بسیار دارد، از جمله آن‌که عبادت هزار ساله در نامه عملش بنویسند.

- در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حق تعالى هر حاجتی که دارد، برآورد، از امر دین و دنیاى خود و روزه اش نیز فضیلت دارد و روایت شده که در هر روز پنجشنبه ماه شعبان آسمان‌ها را زینت مى‌کنند، پس ملائکه عرض مى‌کنند: خداوندا! بیامرز روزه‌داران این روز را و دعاى ایشان را مستجاب گردان، در خبر نبوى است که هر که روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه دارد، حق تعالى بیست حاجت از حوائج دنیا و بیست حاجت از حاجت‌هاى آخرت او را برآورد.

- در این ماه صلوات بسیار فرستد.

- در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نیمه آن صلوات مَرْویه از حضرت امام زین العابدین (ع) را بخواند.

- صدقه دادن در این ماه، اگر چه به اندازه نصف دانه خرمایى باشد، خوب است و خداوند بدن صدقه دهنده را بر آتش جهنم حرام می‌کند.

- از جمله اعمالی که در ماه شعبان به آن سفارش شده تمرین سکوت برای اندیشیدن درخویش است و آماده شدن برای بهره برداری بهتر از ماه رمضان.

- مناجات است و آن یکی از کارهایی که بزرگان و پیشوایان دین در این ماه انجام می دادند، مناجات با رب الارباب است، از جمله مناجات‌ها، مناجات معروف «شعبانیه» است که از امیرالمؤمنین و فرزندان او است که در ماه شعبان می‌خواندند و آن مناجاتی است که برای اهلش عزیز و گرامی است و برای خاطر آن به ماه شعبان مأنوس می‌شوند، بلکه انتظار آن را می‌کشند و مشتاق آمدن ماه شعبان می‌شوند و در آن مناجات علوم سرشاری در کیفیّت معامله بنده با خدای متعال است که در آن اظهار ادب در طریق معرفت حق و سؤال و دعا و استغفار نسبت به خدای خود بیان شده و استدلالات ظریف و لطیفی که سزاوار مقام عبودیّت برای استحکام مقام امیدواری مناسب حال مناجات است، ذکر کرده و دلالت صریح و روشن در معنای قرب و لقای خداوند و دیدار او تنظیم شده است که به آن وسیله شبهات انسان‌ها و شکیّات منکران و وحشت اهل شک و شبهه را برطرف کرده است.

*رویدادهای ماه شعبان:

مهمترین رویداهای این ماه عبارتند از:

- دوم شعبان؛ آمدن حکم وجوب روزه ماه رمضان درسال دوم هجری

- سوم شعبان؛ ولادت امام حسین(ع)

- چهارم شعبان؛ ولادت حضرت عباس(ع)

- پنجم شعبان؛ ولادت امام سجاد(ع)

- یازده شعبان؛ ولادت حضرت علی اکبر(ع)

- پانزده شعبان؛ ولادت امام زمان(عج)

1. خدا می داند در تعداد این اوراد و اذکار ، چه اسراری نهفته است و هر کدام برای رفع و دفع چه امراضی مفید است که بعضی هایش را می فهمیم و ازبعضی اطلاع نداریم.

2. وقتی که روح انسان به عالم دیگر رفت ، می فهمد این همه تشریفات در دنیا لازم نبود !

3. برنامه قرآن ، آخرین برنامه انسان سازی است که در اختیار ما گذاشته شده است ولی ما از آن قدردانی نمی کنیم .

4. اگر درست به قرآن عمل می کردیم ، با عمل خود دیگران را جذب می نمودیم زیرا مردم غالباً به جز عده معدودی ، خواهان و طالب نور هستند .

5. مدام به قرآن نگاه کردن ، دوای درد چشم است !

6. جهت دعا این امور لازم است :

الف) ثنا و تعظیم و تمجید ساحت مقدس حضرت حق تبارک و تعالی

ب ) اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن که تقریباً به منزله توبه یا ملازم آن است .

ج ) صلوات بر محمد و آل محمد (ص) که وسیله واسطه فیض هستند .

د ) بُکا و گریه و اگر نشد تباکی (خود را وادار به گریه نمودن) ولو خیلی مختصر

ه ) درخواست حاجت که در این صورت برآورده شدن حاجت ، برو و برگرد ندارد ، البته اگر این مطالب در سجده باشد ، مناسب تر است .

7. برای سلامتی چشم ، بعد از نمازها « آیت الکرسی » خوانده شود و پس از خواندن آن ، دستها بر روی چشم ها گذاشته و بگوید : « اللهُمَّ احفَظ حَدَقَتَیَّ

بِحَقِّ حَدَقَتَیَّ عَلِیَّ بنِ اَبیطالّبٍ أمیرَالمِؤمِنینَ عَلَیهَ السّلام » ، خدایا به حق دو حدقه چشم حضرت علی بن ابیطالب امیرمؤمنان علیه السلام دو حدقه چشم مرا حفظ کن.

8. برای شفای مریض ، آب زمزم و تربت حضرت سیدالشهداء به مرّات عدیده ، صدقه به مرّات عدیده به افراد زیاد (اگر چه مبلغش زیاد هم نباشد) داده شود

سوره حمد هم از یک مرتبه تا صد مرتبه بخوانند ، خیلی تأثیر دارد . علاوه بر این به رفقا هم بگویید دعا کنند .

9. برای محفوظ ماندن ، هر صبح و غروب سه بار بگویید : « اَللهُمَّ اجعَلنِی فِی دِرعِکَ الحَصینَهِ الّتی تَجعَلُ فیها مَن تُرید »

10. زیاد گفتن حوقله یعنی : « لَا حَولَ وَ لا قُوَّهَ إلّا بِالله العَلّیِ العَظیم » : علاج غرور و ریا

زیاد گفتن صلوات یعنی : « اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمّدٍ و آلِ مُحَمّد وَ عَجّل فَرَجَهُم » : علاج عصبانیت

زیاد گفتن تهلیل یعنی : « لا إلَهَ إلَّا الله » : علاج وسواس

11. انسان باید دائم الذکر باشد زیرا کسی که دائم الذکر باشد همواره خود را در محضر خدا می بیند و پیوسته با خدا سخن می گوید .

12. اگر ما به مقداری که طفل صغیر به پدر و مادرش اعتماد دارد به مولای خودمان اعتماد داشته باشیم ، کار درست می شود .

13. اگر جلوی خود را در ارتکاب معاصی نگیریم ، حالمان به انکار و تکذیب و استهزاء به آیات الهی و یا به جایی می رسد که از رحمت خدا ناامید می شویم .

14. التزام به سنخ دعاهای اهل بیت علیهم السلام اولین مرتبه اش مجالست و مؤانست با آنهاست .

15. انسانی که نان خشکی او را سیر می کند و یا با سبزی و ماست و پنیر می تواند زندگی کند این همه حرص و طمع به دنیا و مال دنیا برای چه ؟